?Milliyetçilik bir batılı icadıdır.? iddiasında bulunan tarihçi Roderic Davison?un aksine, Türk milleti var olduğu günden itibaren milliyetçilik kavramını hep benimsemiştir. ?Ey Türk! Üstte mavi gök çökmedikçe, altta yağız yer delinmedikçe, senin ilini ve töreni kim bozabilir.?sözünün sahibi Bilge Kağan 19.yüzyılda falan yaşamamıştır. ?Türk? kelimesini ilk kez telaffuz eden ?Göktürk Devleti?nin hakanları Türk varlığından ve böyle bir ırktan haberdar idi. ?Göktürklüler? ya da ?Göktürk Federasyonunun Halkları? gibi ucube kavramlar içerisinde kaybolmamışlardı.
Öte yandan, Fransız İhtilalı ile ortaya çıkan sonuçlar ve bu sonuçların en net göstergesi olan milliyetçilik dalgaları, böyle bir fikirden haberdar olmayan Avrupalı için elbette yeni sayılabilir. Her ne kadar eski bir ırk olan Yunanların, zaten böyle bir düşünce yapısından haberleri olsa da, 1789?a kadar ?millet? kavramının varlığını içlerine sindirememişlerdi.
Ortaçağ?da din simsarlarının baskısını hep üzerinde hisseden Avrupalılar, kendilerini Osmanlı?nın güvenli kollarına bıraktıklarında 350-400 yıl kadar huzur içerisinde yaşamanın verdiği rehavetle kendi öz benliklerinin, milliyetlerinin farkında olamadılar. Zaten daha öncesinde de bildikleri tek gerçek, kilisenin kendilerine dayattığı tarzda bir Hıristiyanlıktan başka bir şey değildi.
***
Ancak, 1789 Fransız İhtilalı ile önce ?sınıf? bilincine erişen Avrupalıda, kilisenin dayattığı Ortaçağ Hıristiyanlığı?nın ortaya koyduğu din birliği ya da dil, din, ırk fark etmeden yaşanılan bir Osmanlı İmparatorluğu birliği dışında da kendilerini bazı özelliklerle birbirlerine bağlayan bazı özelliklerin farkına vardılar. Önce sınıf birlikteliğini denediler, Fransa?dan gördükleri şekliyle. Fakat sanayi temeli üzerine kurulu olmayan bir Osmanlı?da işçi ya da başka bir sınıfın mensubu olmanın fazlaca bir bağlayıcılığı olamazdı. Bunun üzerine, dil, kültür ve kan bağlarının farkına varan Avrupalılar ve onların milliyetçilik rüzgârı Davison?un da ifade ettiği gibi ?tüm Yakındoğu?da olduğu gibi, Osmanlıyı da paramparça etti?. ?Osmanlı?nın zerrece faydasını görmediği bu milliyetçilik anlayışı, Osmanlı?nın sonunu hazırladı.?diyor Davison, milliyetçilik meselesine Osmanlı?nın bakışını anlattığı makalesinde(Nationalism as an Ottoman Problem and the Otoman Response). Yine aynı makaledeki; ?Osmanlı topraklarında batıdan doğuya doğru, coğrafî olduğu kadar kronolojik bir sıralamayla yolunu çizdi: Yunanlar, Sırplar, Romenler, Bulgarlar, (coğrafi istikamete bir istisna olarak) Ermeniler, Arnavutlar, Araplar, Kürtler. Bu ideolojinin coğrafî yolculuğunun zaman aralığı, 18. yüzyılın son çeyreğinden 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar uzanmaktadır. Türkler süreç boyunca milliyetçilikten en son etkilenenlerdi. Muhtemelen 1908 sonlarından 1913?e kadarki süreç hariç, çok az kişi, 19. yüzyılın sonlarına doğru bu geçiş sürecini hissetmiştir. Bu döneme kadar birçok Türk kendisini Türk ya da milliyetçi olarak hissetmiyordu.? tespiti ise yüzyıllar boyu üç kıtaya hükmeden Osmanlı hanedanının, 1299 yılındaki Kayı-Türkmen (bugünkü Karakeçililer) kökeninden ne kadar da uzaklaştığının bir göstergesi ve sonucudur. Nitekim Şeyh Edebali?nin 13. yüzyılda, Söğüt?te Osman Bey?e verdiği öğüdün sonundaki ?Osman! Geçmişini iyi bil ki, geleceğe sağlam basasın. Nereden geldiğini unutma ki, nereye gideceğini unutmayasın.?sözleri oldukça manidar ve o günlere gelinen süreçte hangi değerlerin kaybolmuş olduğunun da göstergeleridir. Davison?un da tespit ettiği gibi, koskoca bir imparatorluğu fare misali kemiren ?Avrupalı milliyetçiliğine? karşı kurucu ve sözde yönetici konumdaki Türk unsurlar içerinde böyle bir bilinç henüz uyanmamıştı. Ne zamanki Türk Ocakları gibi dernek ve kuruluşlar halkı bilinçlendirmeye başladı, işte o gün uyanış başladı. Ancak Osmanlı Devleti için bu bilinç uyandığında her şey için artık geç kalınmıştı! (Devamı Yarın)
