KIRIKKALE’YE YERLİ YABANCI ÜST DÜZEY YETKİLİLERİN
YAPTIKLARI ZİYARETLER (1)
BAŞVEKİL İSMET PAŞA’NIN İLK KIRIKKALE ZİYARETİ (17 Nisan 1925)
Prof. Dr. Hamit Pehlivanlı
0533 352 25 58
Kırıkkale, temelleri 1920’lerde atılmış bir şehrimizdir. Cumhuriyet döneminde savunma sanayiinin ilk temellerinin atıldığı bir yerdir. Savunma sanayii ile birlikte hızla büyüyen şehir dikkat çekmeye başlamıştır. Kurulan tesisler yerli yabancı çok sayıda üst düzey ziyarete sebep olmuştur. Bunlardan ilk ve önemli olanı şüphesiz Başbakan olarak İsmet Paşa’nın ziyaretidir. Demiryollarının millîleştirilmesinden sonra ilk açılan istasyon binası olarak Yahşihan önem taşımaktadır. Yahşihan’ın Millî Mücadele döneminde ayrı bir yeri vardır. Bu husus üzerinde ayrıca durulacak bir konudur. Cumhuriyetin ilanından sonra Başbakan İsmet İnönü’nün ilk geldiği yerlerden biri de Yahşihan-Kırıkkale’dir. İsmet Paşa’nın Kırıkkale ziyaretlerinden ilki 17 Nisan 1925’te Yahşihan İstasyonunun açılışına katılmasıyla gerçekleşmiştir. İsmet Paşa bundan sonra da Kırıkkale’ye Başbakan, Cumhurbaşkanı ve siyasi parti genel başkanı olarak, sırasıyla 17 Nisan 1925, 11 Temmuz 1941, 19 Nisan 1942, 8 Mart 1948, 23 Ekim 1948, 25 Mart 1950, 11 Haziran 1966, 11 Haziran 1967 tarihlerinde defalarca gelmiştir.
Görüldüğü gibi İsmet Paşa sekiz defa Kırıkkale’ye ziyaret gerçekleştirmiştir. Daha sonraki yazılarımızda bu ziyaretlerle ilgili yazılar kaleme almayı düşünüyoruz. Bu yazımızın konusu İsmet Paşa ve bazı devlet erkanının Yahşihan İstasyonu’nun açılışı münasebetiyle yaptıkları ilk gezileri olacaktır.
Başbakan İsmet Paşa (İnönü) Cumhuriyet dönemi demiryolculuğunda çok özel yeri olan bir kimsedir. O zaman yazılan birçok yazılarda “ray babamız” diye anılan bir kimsedir. Türkiye’yi başbakan olarak veya cumhurbaşkanı olarak yönettiği zamanlarda üzerinde durduğu konuların başında demiryolları meselesi gelmektedir. Bu bakımdan “demiryolları babası” diye de anılmaktadır. Bu hususta Kırıkkale-Yahşihan demiryolu ve istasyonu İsmet Paşa’nın önem verdiği yerlerden birisidir. Bu vesile ile İsmet Paşa ilk defa Kırıkkale’ye gelmiştir. 17 Nisan 1925’te Yahşihan’da büyük bir merasimle karşılanan İsmet Paşa Kızılırmak üzerindeki köprüde, köprüden sonraki 14 numaralı tünelde incelemelerde bulunmuştur. Milletvekilleri ve bakanlar bu açılışa katılmıştır. Başbakan’ın yanında seyahate katılanlar arasında Nafia (Bayındırlık) Vekili Süleyman Sırrı Bey (Aral), Ziraat Vekili Sabri Bey (Toprak), Kırkkilise (Kırklareli) Mebusu Doktor Fuad Bey (Umay), Müdafaa-i Milliye Vekili Recep Bey (Peker)bulunmaktadır.
İsmet Paşa istasyon binasının açılışında bir konuşma yapmıştır. Konuşmasında şu hususlara değinmiştir:
“Efendiler! Şark hatlarımız üzerinde çalışanlar!
Faaliyet Yahşihan’da bitmiyor. Buradan Kayseri’ye, oradan daha ileriye kadar yol yapanlar! Tünelde çalışanlar! Memleketin büyük bir kısmında büyük bir faaliyeti iktisadiye meşhuttur. Bu faaliyetin gözle görülür, elle tutulur, ilk semeresi üzerinde bütün bu hatta çalışan mühendisleri, ameleyi, bütün milletin hissiyatına tercüman olarak tebrik ile kesbi şeref ederim.
Şark hatlarının başlaması; tarihi siyasetimizde belli başlı bir merhaledir. Şu suretle ki: Büyük Millet Meclisi harbi yaptıktan sonra, vatanın layık olduğu ittila esaslarını hemen mevki-i fiile vazetti. Bu eser, TBMM’nin Türkiye’ye açtığı devrin ifadesi olmak itibariyle bilhassa şayanı dikkattir.
Milletlerin hayatlarında mütekabil muavenet esasları vardır. Bunu izah ettikten sonra asıl olan nokta vardır. Fen erbabı bunu hiçbir zaman hatırından çıkarmamalıdır.
Bu milletin işini o millet efradı görür. Bir ailenin işini o aile tanzim eder.
(Biz işimizi görmüyoruz), (biz yapamıyoruz). Hiç kimse bunları düşünmeye mezun değildir.
BMM, Türkiye’nin hayatında birçok inkılaplar yaptığı gibi, bunu da çelik bir hat halinde tespit etmiştir.
BMM bu hattı yapacağız deyince, Türk Milletinin kabiliyetine istinat etmiştir.
Bu kadar muharebelerde, bu kadar fedakârlıktan sonra, Türk Milletinin hasılatı mesaisini bir eser-i medeni üzerinde sarf için, evlatları olan fen memurlarına itimadını izhar etti.
Mühendislerimizi kemali samimiyetle tebrik ederim. Bu imtihanı muvaffakiyetle başarmışlar ve BMM’nin itimadının yerinde olduğunu -yüz bin meselede olduğu gibi- bunda da göstermişlerdir.
Hazine bütün kuvvetini kendi kabiliyetli mesailerine küşade bırakmıştır.
Hazinenin başında bulunanlar, vücuda getirdikleri eserler için kendilerine müşkülat göstermeyeceklerdir. Bundan emin olsunlar. Bugün Yahşihan’da bulunuyoruz. Mühendislerimiz şimdi belki ilerideki istasyonları düşünüyorlar. Kendilerini oraya kadar (itimatla) takip edeceğiz.
Bütün memleketi baştanbaşa demir ağlarla örülmüş görmek en büyük azmimizdir.
Başladığımız yolun biteceği nokta yoktur. İlanihaye gidecek, namütenahi devam edecektir.
Zannederim ki hazirunun hissiyatına tamamen tercüman oldum.”
Görüldüğü gibi İsmet Paşa devletin demiryollarına verdiği önemi vurguladıktan sonra yerli imkanlarla ve yerli personel ile bu ve benzeri daha çok yol açacaklarını ifade etmiştir. Üzerinde durduğu hususlardan biri de mühendislerimize ve çalışanlara güvendiklerini ve maddi manevi her türlü desteğe hazır olduklarını özellikle belirtmiştir. Açılışı yaptıktan sonra aynı gün Ankara’ya dönmüştür.
*
(Foto-1) Fotoğrafta İstasyon binasının bir görüntüsü bulunmaktadır.
(Foto-2) Fotoğrafı çeken kişinin fotoğraf arkasına düştüğü not şöyledir: “Millî demiryollarımızın ilk açılma töreni yapılmış olan Yahşihan İstasyonunda yolcu binası.”
(Foto-3) Fotoğrafta İsmet Paşa’nın tünelde yaptığı bir incelemenin görüntüsü mevcuttur.
(Foto-4) Fotoğraf arkasında şu not bulunmaktadır: “Ray Babamız Başvekil İsmet Paşa Hazretleri Yahşihan İstasyonunu işletmeye açmak için seyahatlerinde Yahşihan tünellerinde tetkiklerinden bir safha. Kızılırmak. 17 Nisan 1925”
(Foto-5) Fotoğrafta İsmet Paşa açılış konuşmasını yaparken görülmektedir.
(Foto-6) Fotoğrafta Yahşihan’a geldiğine dair gazete haberi. Fotoğraf altında şunlar yazılıdır: “17 Nisan’da Yahşihan kısmının küşadı intibalarından: Anadolu’ya yeni hayat veren demir damar daima ilerliyor.
Heyet-i vekile vagonu Ankara’dan 78 kilometre mesafede bulunan Yahşihan istasyonunda.
Basamak üzerinde: Nafia (Bayındırlık) Vekili Süleyman Sırrı Bey (Aral).
