Tarım Kredi Kooperatifleri Birliğinin resmi web sayfasında “…Bazı sektörlerde olduğu gibi, tarımda da kalitesiz, merdiven altı üretimi yapılan gübre, ilaç, yem, sulama sistemleri gibi pek çok girdi, maalesef kötü niyetli kişiler tarafından çiftçilerimize satılmaktadır…” şeklinde bir açıklamaya yer verilmiş.
***
Bir sayı verilmemiş, ancak web sayfasına böyle bir açıklama konulduğuna göre, demek ki çok sayıda çiftçimiz bu merdiven altı tarımsal girdileri alıyor ve kullanıyor. Bu alış-veriş şeklinin kayıtdışı bir ekonomi yarattığı çok açık. O zaman çiftçilerimiz normal gübre, ilaç, yem bayileri dururken niçin merdiven altından bu girdileri temin yoluna gidiyorlar? Hatta bu soruyu biraz daha ileriye taşıyacak olursak, sıklıkla basında dile getirildiği gibi, çiftçilerimiz suç olduğunu bile bile kaçak mazot, kaçak elektrik kullanmaktan niçin çekinmiyorlar?
***
Kayıt dışı ekonominin nedenleri konusunda yapılan bütün bilimsel yayınların ortaya koyduğu temel bir kanı var ki o da yüksek vergi oranlarıdır. Şimdi tarımsal üretimin olmazsa olmazı girdilerindeki vergi oranlarına bir göz atalım: Tarımın en önemli girdilerinin başında gelen mazottan başlayacak olursak, bu kalemde vergi oranlarının % 36.57 özel tüketim vergisi (ÖTV) + % 15.07 katma değer vergisi (KDV) şeklinde düzenlendiğini görürüz. Yani litresi 4.36 TL’ye alınan (Adana için) mazota, 1.5945 ÖTV (kırsal motorinde 1.5245 TL) ve 65.7 kuruş da KDV olmak üzere toplamda 2.2515 TL dolaylı vergi ödenmektedir. Oysaki Avrupa Birliği (AB) ülkelerinden Belçika, Güney Kıbrıs, Lüksemburg, Litvanya ve Letonya’daki çiftçiler ÖTV’siz mazot kullanmaktadırlar.
Tarımsal üretimin diğer girdilerindeki vergi oranları ise:
Gübre→ % 18 KDV
Elektrik→ % 1 enerji fonu + % 2 TRT payı + % 18 KDV
Tarımsal İlaçlar → % 8 KDV
Sebze fidelerinde ve tohumluklarında→ % 8 KDV
Hayvan yemi → % 8 KDV
Tarım makinaları ve traktör→ % 8 KDV
Öte yandan pırlanta ve elmasta vergi oranları, % 0 KDV + % 20 ÖTV şeklindedir. Ekonomi yazarı Sayın Şükrü Kızılot’un 27 Kasım tarihli Hürriyet Gazetesindeki köşe yazısından okuduğumuz kadarıyla pırlanta, yakut, elmas ve incideki tek vergi olan ÖTV de kaldırılıyormuş.
***
Tabi tarımsal girdilerin vergi oranları yanında her yıl ki fiyat artışlarını da göz önünde tutmak gerekiyor. Örneğin 2012 döneminde amonyum sülfat gübresinin tonu 590 TL iken, 2013 döneminde yüzde 18,6 oranında artarak 700 TL’ye yükselmiştir. Yıllar itibariyle, ürün fiyatları ve desteklemelerdeki artışlar, girdi fiyatlarındaki artışın hep gerisinde kalmıştır. Sürdürülemez bu durum karşısında, zaten küçük ve çok parçalı işletmelere sahip çiftçilerimiz gün geçtikçe yoksullaşmaktadır. Nitekim Türkiye’de kişi başına milli gelir 10 bin doların üzerindeyken, tarımda 3 bin dolar civarında olması da bunun apaçık göstergesidir. Bu gelir düzeyiyle merdiven altı ve kaçak girdi kullanımını nasıl engelleyeceğiz, tarımda kayıt dışılığın önüne nasıl geçeceğiz?
***
Sonuç olarak girdilerdeki kayıt dışılığın önlenmesi yanında geçimini tarımla sağlayan kesimin gelirinin yükseltilmesi ve elde edilen tarımsal ürünlerin daha düşük maliyet avantajıyla dışarıda rekabet edebilmesi açısından, tarımsal girdilerden alınan dolaylı vergilerin tekrar gözden geçirilmesi, tarımımızın sürdürülebilirliği açısından önemlidir.
